Klassiek 3D, Astronomische klok van Praag, Orloj

Beeldbeschouwing

Algemene gegevens
Titel: Astronomisch klok van Praag: Orloj
Ontwerper: Hanus
Datum: 1490

Aandachtspunten
<><> <><> <><>

Astronomische klok 'Orlej' in Praag

Op de foto hiernaast is de astronomische klok te zien. Deze klok bevindt zich aan de gevel van het raadshuis op het oude stadsplein. De klok geeft de tijd van Praag aan, de tijd gemeten tussen zonsondergang en zonsopgang (omdat die tijd iedere dag verschilt), ook wordt de tijd aangegeven hoelang de zon is verwijdert van het moment van zonsondergang, de plaats van de zon in de dieren riem en ook de sterrentijd. Wanneer er een uur verstreken is, gaan er twee kleine deuren open waaruit Christus en een rij van apostelen verschijnen. Er staan aan de zijkant personen met hun hoofd te schudden (stenen personen).

Betekenis van het beeld
Een figuur draagt een beurs en stelt hebzucht voor. Een ander figuur bewondert zichzelf in de spiegel en stelt ijdelheid voor. Aan de rechterkant staat een Turk met een tulband en een gierigaard. Op dat moment luidt het skelet van de Dood de klok met zijn ene hand, terwijl hij met zijn andere hand een zandloper vasthoudt. Het skelet knikt, alsof hij wil zeggen: Jullie tijd is er geweest! Aan het eind kraait een gouden haan.

TijdskenmerkenDeze klok valt in de klassiek tijd. Het is gemaakt rond 1490. Een kenmerk is dat het iets laat zien van het geloof. In deze klok komt het geloof duidelijk naar voren. Christus die langskomt met twaalf apostelen. In deze tijd speelde de zonden ook een rol, deze zie je ook uitgebeeld.
Hoe is het gemaakt
Het uurwerk bestaat uit drie onafhankelijk van elkaar draaiende schijven: de vaste schijf in het midden, de buitenrand en de zodiakring. Er zijn drie wijzers: de wijzer met het handje, het zonnetje dat op die wijzer heen en weer schuift en de wijzer met het sterretje die vast verbonden is met de zodiakschijf. Na het maken van de klok schijnt het dat Hanus zijn zich heeft verloren, door toedoen van mensen die wilde voorkomen dat hij ooit nog zo een klok voor een andere stad kon maken.

Mening
Ik vind het heel knap dat er een klok is uit 1490 die al zoveel informatie kan geven over verschillende tijden, daarnaast is het ook mooi om naar de klok te kijken. Er zijn zoveel dingen in verwerkt met een betekenis. De beelden zijn ook heel mooi gemaakt en het lijken net echte mensen, ik vind het mooi dat het niet abstract is. Ik kijk dus met een mimetische bril van Parson naar de astronomische klok.


Beeldbeschouwingsvragen
Wanneer je doel is om een kind door een associatieve bril (favoritisme) te laten kijken dan is de vraag: ‘Wat zie je?’ heel handig. Als je dit vraagt zullen kinderen bijvoorbeeld antwoorden dat ze een gekke klok zien of dat ze mensen zien. Het kind zal dus aspecten benoemen die bekend zijn en waar het kind in geïnteresseerd is. Wanneer je doel is om het door een mimetische bril (ambachtelijkheid) te laten kijken is het belangrijk dat het beeld iets voorstelt, het is dus de bedoeling om een vraag te stellen waardoor het kind een voorstelling krijgt. Je kan hier dus bijvoorbeeld vragen: ‘Waaraan kan je zien dat het een klok is?’. Het kind kan hier antwoorden dat er wijzers en er staan symbolen. Wanneer je een kind door een expressieve bril (expressiviteit) wil laten kijken dan is de vraag: ‘Hoe kan je zien dat de klok al zo oud is?’. De kinderen kunnen hier antwoorden dat ze de kleuren er oud uit vinden zien of dat de figuren er uit zien alsof ze lang geleden gemaakt zijn. Als je een kind door een formele bril (formalisme) wil laten kijken dan vraag je bijvoorbeeld: ‘Hoe is het gemaakt?’. De kinderen hebben de klok gezien en kunnen zo bijvoorbeeld zeggen dat de figuren apart zijn gemaakt en zo kunnen bewegen bij een heel uur. Als laatste is het doel om het kind door de interpretatieve bril (open mind) te laten kijken. Dan kan je de vraag stellen ‘Waarom zou iemand de klok mooi vinden?’. Dit vraag je dan als een kind de kerk juist niet mooi vindt. Het kind wordt nu gedwongen om in de mening van iemand anders te kruipen.

Beeldaspecten

Licht
Bij de astronomische klok is er sprake van direct licht van natuurlijke bronnen. De astronomische klok hangt in de buiten lucht, dus kunnen we het zien door de zon of de maan die het kunstwerk verlichten. Er is ook sprake van schaduw. Het kunstwerk heeft zijn eigen schaduw, de kanten van de figuren die niet belicht worden. Daarnaast is er ook sprake van gebroken schaduw, de figuren hebben een schaduw op de muur erachter.

Ruimte
Bij de astronomische klok zijn er vier dimensies. Er is sprake van hoogte, breedte, diepte en tijd. De astronomische klok geeft de tijd aan en beweegt dus ook. Het standpunt kan je in dit geval zelf innemen. Er kan door de observeerder zelf besloten worden van welke kant het kunstwerk wordt beschouwd.

Lijn
In dit kunstwerk wordt vooral met cirkels gewerkt omdat het een klok is. Er is dus geen sprake van veel rechte lijnen die evenwijdig lopen.

Vorm
Het is een dynamisch kunstwerk met bewegende facetten. De figuren zijn allemaal uit hetzelfde idee ontstaan. Er is geen sprake van hele verschillende figuren, ze beelden alleen we iets anders uit.

Kleur
Bij het kunstwerk zijn aardkleuren gebruikt, er zit een bruine gloed in. De klok krijg wel een ander beeld door de gouden kleur die is aangebracht.